اهمیت ایمنی در لجستیک بندری و ارتباط آن با صنایع معدنی: درس‌هایی از انفجار اخیر بندر عباس
راه معدن: انفجار مهیب اخیر در بندر عباس که منجر به کشته شدن تعداد زیادی از هموطنانمان شد، زنگ خطری جدی برای صنعت لجستیک و زنجیره تأمین ایران، به‌ویژه در حوزه مدیریت مواد خطرناک و کالاهای معدنی بود. برآنیم تا با بررسی علل این فاجعه، به نقش حیاتی ایمنی در لجستیک بندری و تأثیر آن بر صادرات و واردات مواد معدنی پرداخته و همچنین، راهکارهای عملی برای بهبود استانداردهای ایمنی و پیشگیری از تکرار چنین حوادثی ارائه نماییم.
بندر عباس به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گره‌های لجستیکی ایران، نقش کلیدی در صادرات و واردات کالاهای معدنی مانند سنگ‌آهن، کنسانتره، گوگرد، و مواد شیمیایی مرتبط با صنایع معدنی دارد. با این حال، حادثه اخیر نشان داد که مدیریت نادرست مواد خطرناک چگونه می‌تواند فاجعه‌بار باشد.
۱. علل انفجار بندر عباس و ارتباط آن با لجستیک مواد معدنی
بررسی اولیه نشان می‌دهد که انفجار، ناشی از نگهداری نامناسب مواد قابل اشتعال یا انفجار در محوطه بندر بوده است. در لجستیک مواد معدنی، چالش‌های اصلی عبارتند از:
– عدم رعایت استانداردهای نگهداری: مواد معدنی مانند گوگرد، نیترات آمونیوم ، یا مواد شیمیایی مورد استفاده در استخراج معادن، در صورت تماس با رطوبت یا حرارت ممکن است واکنش‌های خطرناک نشان دهند.
– نقص در برچسب‌گذاری و تفکیک کالا: بسیاری از عوامل لجستیکی به‌ویژه در بنادر، به‌درستی کالاهای پرخطر را شناسایی نمی‌کنند.
– ضعف نظارت دولتی و بخش خصوصی
۲. تأثیر ایمنی لجستیک بندری بر صنعت معدن*
صنایع معدنی به‌شدت به لجستیک بندری وابسته هستند. هرگونه اختلال در بنادر، به‌ویژه برای صادرکنندگان مواد معدنی، می‌تواند منجر به:
– توقف قراردادهای بین‌المللی: شرکت‌های معدنی که صادرات خود را از طریق بندر عباس انجام می‌دهند، با تأخیرهای طولانی‌مدت و جریمه‌های قراردادی مواجه می‌شوند.
– افزایش هزینه‌های بیمه و حمل‌ونقل: پس از چنین حوادثی، نرخ بیمه کالاهای معدنی پرخطر افزایش می‌یابد
– آسیب به اعتبار ایران در زنجیره تأمین جهانی: حوادث ایمنی، اعتماد خریداران بین‌المللی به ویژه در بازارهای چین، هند و اروپا را کاهش می‌دهد.
۳. راهکارهای بهبود ایمنی در لجستیک مواد معدنی
به‌عنوان یک متخصص لجستیک و مدیر اجرایی، پیشنهادات زیر را ارائه می‌کنم:
الف) اقدامات فوری برای بنادر و انبارهای عمومی گمرکات
– اجباری شدن سیستم‌های طبقه‌بندی کالاهای خطرناک مانند HAZMAT تمام محموله‌های معدنی و شیمیایی باید برچسب‌گذاری و در محیط‌های کنترل‌شده نگهداری شوند.
– استقرار سامانه‌های پایش لحظه‌ای دما و رطوبت:** برای انبارهای مواد معدنی حساس، استفاده از فناوری‌های IoT ضروری است.
آموزش اجباری پرسنل بندری و لجستیک: دوره‌های مدیریت بحران و آتش‌نشانی ویژه مواد معدنی باید برای کارکنان برگزار شود.
ب) هماهنگی بین صنعت معدن و لجستیک
– تشکیل کمیته مشترک ایمنی بین خانه معدن، گمرک و سازمان بنادر: این کمیته می‌تواند استانداردهای خاصی برای حمل و نگهداری مواد معدنی تعیین کند.
– استفاده از ظرفیت‌های دیجیتال: بلاکچین برای ردیابی محموله‌های معدنی از معدن تا مقصد می‌تواند شفافیت و امنیت را افزایش دهد.
ج) نقش دولت و نهادهای نظارتی
– اعمال جریمه‌های سنگین برای متخلفان: شرکت‌هایی که پروتکل‌های ایمنی را نادیده می‌گیرند، باید از فعالیت در بنادر محروم شوند.
– توسعه زیرساخت‌های اختصاصی برای کالاهای معدنی خطرناک : ایجاد ترمینال‌های ویژه در بنادر برای کاهش تراکم کالاهای پرخطر.
انفجار بندر عباس یک هشدار جدی برای تمام ذینفعان زنجیره تأمین مواد معدنی است. ایمنی در لجستیک بندری نه‌تنها جان انسان‌ها را حفظ می‌کند، بلکه ضامن تداوم تجارت و رشد صنعت معدن ایران است. با اجرای راهکارهای فنی و مدیریتی، می‌توان از تکرار چنین فجایعی جلوگیری کرد و اعتماد جهانی
سید مرتضی قدمگاهی
استاد دانشگاه و رئیس کمیسیون لجستیک و زنجیره تأمین خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران