تحریریه راه معدن: صنایع معدنی یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی هر کشور محسوب می‌شوند. این صنایع با تبدیل مواد خام معدنی به محصولات میانی و نهایی، ارزش افزوده بالایی ایجاد کرده و نقش مهمی در اشتغال، صادرات و رشد صنعتی دارند.
در ایران، زنجیره صنایع معدنی از استخراج مواد اولیه تا تولید محصولات نهایی مانند فولاد، سیمان، مس و آلومینیوم گسترده شده است.
در این مقاله، مهم‌ترین صنایع معدنی کشور را معرفی و جایگاه هرکدام در اقتصاد ملی را بررسی می‌کنیم.
۱. صنعت فولاد
صنعت فولاد، ستون فقرات توسعه صنعتی هر کشور است. ایران با ظرفیت تولید بیش از ۳۰ میلیون تن فولاد خام در سال، یکی از ۱۰ تولیدکننده برتر جهان به‌شمار می‌رود.
مراحل تولید فولاد:
۱. استخراج سنگ‌آهن
۲. فرآوری و تغلیظ (تولید کنسانتره)
۳. گندله‌سازی
۴. احیای مستقیم (تبدیل به آهن اسفنجی)
۵. ذوب و ریخته‌گری
مراکز اصلی تولید فولاد: اصفهان، یزد، خوزستان، کرمان و خراسان
شرکت‌های شاخص: فولاد مبارکه، فولاد خوزستان، گل‌گهر، چادرملو
۲. صنعت سیمان
ایران با ظرفیت تولید سالانه بیش از ۸۰ میلیون تن سیمان، جزو بزرگ‌ترین تولیدکنندگان منطقه است.
مواد اولیه این صنعت شامل سنگ آهک، خاک رس، مارل و گچ است که از معادن داخلی تأمین می‌شوند.
نقش سیمان در اقتصاد:
توسعه زیرساخت‌ها (جاده، سد، ساختمان)
صادرات به کشورهای همسایه
ایجاد اشتغال در مناطق محروم
استان‌های مهم سیمانی: فارس، اصفهان، کرمان، هرمزگان و خوزستان
۳. صنعت مس
مس یکی از فلزات استراتژیک جهان است که در صنایع برق، انرژی‌های نو و الکترونیک کاربرد گسترده دارد.
ایران با دارا بودن یکی از بزرگ‌ترین ذخایر مس دنیا در سرچشمه، سونگون و میدوک جایگاه مهمی در این صنعت دارد.
زنجیره تولید مس شامل:
اکتشاف → استخراج → تغلیظ → ذوب → پالایش → تولید کاتد
شرکت پیشرو: شرکت ملی صنایع مس ایران (NICICO)
۴. صنعت آلومینیوم
آلومینیوم پس از فولاد، دومین فلز پرمصرف جهان است.
ایران با منابع غنی بوکسیت و انرژی ارزان برق، ظرفیت بالایی برای رشد این صنعت دارد.
مراحل تولید:
استخراج بوکسیت → تولید آلومینا → الکترولیز آلومینیوم → ریخته‌گری و آلیاژسازی
مراکز اصلی: آلومینیوم المهدی (هرمزگان)، ایرالکو (اراک)، سالکو (لرستان)
۵. صنعت سرب و روی
مهم‌ترین معادن سرب و روی ایران در انگوران زنجان و مهدی‌آباد یزد قرار دارند.
روی در تولید باتری، رنگ، آلیاژ و فولاد گالوانیزه کاربرد دارد و ایران یکی از تولیدکنندگان مطرح منطقه است.
شرکت‌های مهم: کالسیمین، باما، توسعه معادن روی ایران
۶. صنعت زغال‌سنگ و کک‌سازی
زغال‌سنگ به‌عنوان منبع اصلی تولید کک متالورژی در فولادسازی استفاده می‌شود.
مهم‌ترین معادن زغال‌سنگ کشور در استان‌های خراسان جنوبی، کرمان و گلستان قرار دارند.
با افزایش پروژه‌های فولادی، نیاز به زغال‌سنگ و فرآورده‌های آن در حال رشد است.
۷. صنعت سنگ‌های تزئینی
ایران با بیش از ۵۰ نوع سنگ تزئینی مانند مرمر، تراورتن، گرانیت و چینی، یکی از غنی‌ترین کشورهای دنیا در این بخش است.
این صنعت علاوه بر اشتغال‌زایی گسترده، ظرفیت بالایی در صادرات غیرنفتی دارد.
استان‌های مهم تولیدکننده: اصفهان، آذربایجان شرقی، لرستان، فارس
۸. صنعت طلا و نقره
معادن مهم طلا در ایران شامل زرشوران (تکاب)، آق‌دره و موته هستند.
توسعه این معادن می‌تواند در آینده نزدیک، ایران را به یکی از قطب‌های استخراج طلا در منطقه تبدیل کند.
۹. صنعت گچ و آهک
گچ و آهک از جمله مواد معدنی پرمصرف در ساخت‌وساز و صنایع شیمیایی هستند.
با توجه به پراکندگی معادن آن در سراسر کشور، این بخش سهم بالایی در اشتغال محلی و تأمین نیاز داخلی دارد